Pakiet zmian w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi dotyczący sposobu i zakresu wykonywania obowiązków informacyjnych oraz sprawozdawczych, jak również form dopuszczalnej komunikacji na linii fundusz inwestycyjny – jego uczestnicy
Idzie na lepsze – będzie łatwiej. Może jeszcze nie w pełni, ale pierwsze koty za płoty. Przynajmniej w obszarze zawiadomień Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”) w zakresie niektórych obowiązków informacyjnych związanych z działalnością funduszy inwestycyjnych, które dotychczas były realizowane w formie pisemnej, jak i w odniesieniu do niektórych form komunikacji z uczestnikami funduszy związanych ze składanymi oświadczeniami i dokumentami oraz przekazywanymi im potwierdzeniami złożonych zleceń i dokonanych wpłat.
Idą też zmiany dotyczące zakresu oraz formy przekazywania informacji, okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji przez uczestników rynku kapitałowego takich jak towarzystwa funduszy inwestycyjnych, fundusze inwestycyjne, ich likwidatorów i depozytariuszy, a także zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi – czy na lepsze? To się jeszcze okaże, ale należy być dobrej myśli.
W dniu 27 stycznia 2023 r. wchodzi bowiem część przepisów ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu uproszczenia procedur administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. z 2022 r., poz. 2185), mocą których znowelizowano ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi („Ustawa”).
Od tego dnia należy więc spodziewać się spadku obrotów kancelarii notarialnych, a może nawet zamknięcia niektórych z nich, albowiem zmniejszy się popyt na wypisy aktów notarialnych zawierających statuty funduszy inwestycyjnych oraz dokonywanych ich zmian. Podobnie, przychody Sądu Okręgowego w Warszawie również ulegną drastycznemu obniżeniu, a to z uwagi na mniejsze zapotrzebowanie na wyciągi z prowadzonego przez ten sąd rejestru funduszy inwestycyjnych. Nowelizacja wprowadza bowiem zmianę polegającą na tym, że wraz z zawiadomieniem skierowanych do KNF o utworzeniu niepublicznego funduszu inwestycyjnego zamkniętego towarzystwa funduszy inwestycyjnych nie będą już musiały przekazywać oryginałów wypisów aktów notarialnych zawierających statuty takich funduszy, lecz wystarczające będzie przekazanie jedynie ich kopii. Analogiczne rozwiązanie wprowadza się również w odniesieniu do obowiązku informacyjnego o utworzeniu specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego będącego funduszem zdefiniowanej daty, gdzie wystarczające będzie posłużenie się nie tylko kopią samego wypisu aktu notarialnego zawierającego statut funduszu, ale także kopią wyciągu z rejestru funduszy inwestycyjnych. Kopia wyciągu z rejestru funduszy inwestycyjnych będzie zresztą podlegać niezwłocznemu przekazaniu także niezwłocznie po wpisaniu funduszu inwestycyjnego zamkniętego do rejestru funduszy inwestycyjnych i wydaniu przez fundusz certyfikatów inwestycyjnych na rzecz jego uczestników.
Również postęp nastąpi w odniesieniu do dokonywanych zmian statutów funduszy inwestycyjnych, albowiem przekazaniu do KNF także i tutaj będzie podlegać jedynie kopia wypisu aktu notarialnego zawierającego zmiany statutu, a nie jak dotychczas jego oryginał.
Nie oznacza to jeszcze, że od tego dnia będzie można całkowicie odłożyć na półkę tubki z klejem przeznaczonym do naklejania znaczków na pisemnych zawiadomieniach skierowanych do KNF w wykonaniu powyższych obowiązków uregulowanych w znowelizowanych art. 15 ust. 7, art. 15a ust. 8, art. 29 ust. 10 czy art. 24 ust. 4 Ustawy. Tak łatwo jeszcze nie będzie – wciąż będzie trzeba stać w kolejkach na Poczcie Polskiej w budynku przy ul. Świętokrzyskiej, aby przed północą zdążyć z wysłaniem stosownego zawiadomienia i tym samym dochować terminu, czy też pędzić na biuro podawcze KNF’u tuż przed jego zamknięciem wycierając tym samym zelówki pracowników TFI czy firmy kurierskiej. Pal licho, że obowiązek ten należy wykonać „niezwłocznie” – ważne, aby został on zrealizowany jak najszybciej – Komisja z pewnością już czeka na nie z niecierpliwością.
Na kolejne ułatwienie w tym zakresie przyjdzie nam jeszcze jednak poczekać do kolejnego nowego roku. Po Mikołaju oraz hucznej Sylwestrowej Zabawie kończącej rok 2023, tego rodzaju zawiadomienia będzie można – a nawet trzeba – wysyłać do KNF’u jedynie drogą elektroniczną. Tak więc, aby nikomu bąbelki szampana nie uderzyły wówczas do głowy i aby każdy zapamiętał, że od Nowego Roku AD 2024, obowiązek ten będziemy realizować jedynie elektronicznie – z pewnością ucieszą się z tego powodu działy prawne TFI, które wreszcie będą mogły dopełnić obowiązku „przed północą”, wszak doba pracownicza nie zawsze kończy się zaraz po zamknięciu drzwi biura siedziby TFI (my prawnicy coś o tym wiemy). I jeszcze jaka to oszczędność papieru przy tym – widać polski ustawodawca odrobił także lekcję z zakresu zrównoważonego rozwoju. Wedle uzasadnienia ustawy nowelizującej w roku 2019, do KNF’u wpłynęło przeszło 1.300 zawiadomień o zmianie statutów niepublicznych FIZów – ile drzew przez to wycięto? Niestety nie potrafię tego przeliczyć - na studiach nie nauczono mnie takiej umiejętności.
Odnośnie szczegółowego mechanizmu przesyłania zawiadomień do KNF’u, czyli tzw. ESPI 2.0, uregulowanego w nowym brzmieniu art. 222f Ustawy zapewne dowiemy się nieco więcej w niedalekiej przyszłości. Na ten moment jedynie wiadomo, że informacje i dokumenty, których przekazanie będzie realizować obowiązek informacyjny nałożony na TFI, fundusz inwestycyjny (także na likwidatora funduszu, depozytariusza i zarządzającego ASI – o czym szerzej za chwile) będą podlegać przekazaniu organowi nadzoru w postaci elektronicznej za pomocą systemu teleinformatycznego udostępnionego przez Komisję, w formacie danych zgodnych z formatem danych systemu teleinformatycznego KNF udostępnionego na jej stronie internetowej.
Wcześniej jednak, gdyż już począwszy od 27 stycznia 2023 r. mocą znowelizowanego art. 36 ust. 1 Ustawy stanie się dopuszczalne składanie w formie elektronicznej oświadczeń woli związanych z nabywaniem i żądaniem odkupienia przez fundusz jednostek uczestnictwa, nabywaniem lub wykupem certyfikatów inwestycyjnych, a także innych oświadczeń woli związanych z uczestnictwem w funduszu, o ile tylko zostaną zachowane wymogi gwarantujące autentyczność i wiarygodność takich oświadczeń.
Niewątpliwie jest to korzystne rozwiązanie, bowiem dotychczas w odniesieniu do oświadczeń woli składanych w związku z uczestnictwem w funduszach inwestycyjnych zamkniętych nie można było skorzystać z benefitu w postaci możliwości złożenia ważnego oświadczenia w formie elektronicznej, także wówczas, gdy ustawa zastrzegała dla danej czynności prawnej formę pisemną zastrzeżoną nie tylko dla celów dowodowych – ale co istotne – także pod rygorem nieważności. Z pewnością nowe rozwiązanie ułatwi załatwianie szeregu spraw związanych z uczestnictwem w tego rodzaju funduszach także w tych wszystkich sytuacjach, w których dany inwestor/uczestnik nie będzie posiadać kwalifikowanego podpisu elektronicznego, o ile przyjęte przez dane TFI rozwiązania będą gwarantować autentyczność oraz wiarygodność oświadczeń woli pochodzących od takiej osoby.
Co więcej nowelizacja w ust. 2 przedmiotowego przepisu wprowadza również możliwość sporządzania w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, wszelkich dokumentów związanych z nabywaniem lub żądaniem odkupienia przez fundusz jednostek uczestnictwa, nabywaniem lub wykupem certyfikatów inwestycyjnych oraz innych oświadczeń woli związanych z uczestnictwem w funduszu, jeżeli takie dokumenty będą w sposób należyty utworzone, utrwalone, przechowywane i zabezpieczone. Praktycznym przełożeniem tego przepisu będzie więc zasadnicza dowolność przy wyborze formatu plików w jakich będą mogły być przesyłane oświadczenia – ważne, by ich format pozwalał na zapisywanie, przechowywanie i odtwarzanie danych w postaci cyfrowej zapisanych na nośniku cyfrowym (np. plik. pdf,. jpg) przy uwzględnieniu powyższych kryteriów.
Także „w drugą stronę” komunikacja będzie mogła odbywać się w postaci elektronicznej. Zgodnie bowiem z nowym brzmieniem art. 26 ust. 2 Ustawy osobom zapisującym się na jednostki uczestnictwa albo na certyfikaty inwestycyjne będzie należało w pierwszej kolejności przekazać potwierdzenie wniesionych wpłat w postaci elektronicznej pozwalającej na utrwalenie jego treści na trwałym nośniku informacji, a dopiero jeśli taka osoba złoży stosowny wniosek – w postaci papierowej. Tożsame rozwiązanie przewidziano w art. 91 ust. 1 Ustawy w odniesieniu do potwierdzeń zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa.
Ustawodawca przewidział również sytuację, w której fundusz inwestycyjny otwarty nie będzie posiadać danych wystarczających do przesłania osobie zapisującej się na jednostki uczestnictwa potwierdzenia wniesionej wpłaty lub potwierdzenia zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa tego funduszu, bądź w celu przesłania potwierdzenia wpłaty osobie zapisującej się na certyfikaty inwestycyjne, gdyż wówczas wyjątkowo fundusz będzie mógł przekazać takiej osobie potwierdzenie w postaci papierowej, bez konieczności uprzedniego złożenia wniosku w tym zakresie stosownie do art. 26 ust. 2a i art. 91 ust. 1a Ustawy.
Należy jednak pamiętać, że osobom będącym w dniu 27 stycznia 2023 r. uczestnikami funduszy inwestycyjnych otwartych lub specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych, które wyraziły dotychczas zgodę na osobisty odbiór potwierdzeń zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa bądź które na podstawie przepisów dotychczasowych nie wyraziły zgody na przekazywanie tych potwierdzeń przy użyciu trwałego nośnika informacji innego niż papier, fundusz będzie wciąż zobowiązany do przekazywania tego rodzaju informacji na dotychczasowych zasadach. Zatem w odniesieniu do tych osób, żadna zmiana nie nastąpi.
Z kolei od 1 stycznia 2024 r. zmieni się również art. 225 ust. 1 i 3 Ustawy, który obecnie nakłada na TFI oraz fundusze inwestycyjne obowiązki dostarczania KNF okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji dotyczących ich działalności i sytuacji finansowej, gdzie zakres, forma oraz terminy ich dostarczania zostały dotychczas uregulowane w wydanym na jego podstawie rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 28 czerwca 2017 r. w sprawie okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji dotyczących działalności i sytuacji finansowej towarzystw funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych dostarczanych przez te podmioty Komisji Nadzoru Finansowego. Zmiana w tym zakresie będzie polegała na poszerzeniu zakresu podmiotowego i objęciu obowiązkiem dostarczania okresowych sprawozdań oraz bieżących informacji także funduszy inwestycyjnych będących w likwidacji, co z pewnością przełoży się na zwiększony zakres obowiązków po stronie likwidatorów tych funduszy. Szkoda tylko, że i tym razem nie udało się wprowadzić dodatkowego mechanizmu komunikacji likwidatora nie tylko z organem nadzoru, ale także z samymi uczestnikami. Często bowiem spotykane są sytuacje, w których likwidacja ulega kolejnym przedłużeniom, a do uczestników dociera jedynie komunikat o ich przedłużeniu bez jakiejkolwiek możliwości dotarcia do szczegółowych informacji o aktualnej sytuacji finansowej likwidowanego funduszu oraz ewentualnych problemów z nią związanych, w tym zwłaszcza postępów w zakresie zbywania poszczególnych aktywów funduszu. Skutkiem tego uczestnicy nie dysponują żadnym instrumentem pozwalającym im na realne oszacowanie, kiedy będą mogli wreszcie spodziewać się otrzymania przypadającego im udziału w aktywach likwidowanego funduszu. Wprowadzenie więc nowych obowiązków sprawozdawczych także na rzecz takich uczestników wciąż pozostaje w gestii słusznych postulatów de lege ferenda, gdyż wdrożenie wymaga uprzedniej inicjatywy ustawowej oraz poszerzenia kręgu odbiorców okresowych sprawozdań i bieżących informacji dotyczących działalności i sytuacji finansowej likwidowanego funduszu obok dotychczasowego jedynego jej adresata, którym jest KNF– tym samym nie będzie możliwe wprowadzenie takiego mechanizmu w drodze samego rozporządzenia wydawanego na podstawie znowelizowanego art. 225 ust. 3 Ustawy.
Zgodnie z komunikatem zamieszczonym w dniu 25 listopada 2022 r. na stronie internetowej KNF’u, szczegółowe rozwiązania dotyczące sprawozdawczości TFI, funduszy inwestycyjnych oraz funduszy inwestycyjnych w likwidacji zostaną określone w nowym rozporządzeniu, nad projektem którego obecnie prowadzone są prace przy udziale Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami oraz Rady Banków Depozytariuszy, i które konsultowane są z Ministerstwem Finansów.
Główne zmiany będą dotyczyć odejścia od sprawozdawczości w formie papierowej oraz uproszczenie i automatyzację raportowania elektronicznego dla raportów okresowych i bieżących, co ma przyczynić się do optymalizacji przesyłanych danych i ułatwienia raportowania przez podmioty nadzorowane. Organ nadzoru zakłada, że projekt przedmiotowego rozporządzenia trafi do szerszych konsultacji publicznych w I kwartale 2023 r., zaś format plików sprawozdawczych oraz wytyczne określające sposób raportowania zostaną opublikowane z odpowiednim wyprzedzeniem umożliwiającym ich implementacje w środowiskach informatycznych podmiotów nadzorowanych.
Jak to będzie więc w rzeczywistości oraz w jakim zakresie zmienione/rozszerzone zostaną obowiązki informacyjne w zakresie okresowych sprawozdań i bieżących informacji, to się jeszcze okaże. Oby zmiana została ogłoszona z odpowiednim wyprzedzeniem pozwalającym rzeczywiście na sprawne implementowanie nowych rozwiązań oraz ich kompleksowe wdrożenie w poszczególnych podmiotach nadzorowanych. Czas ma więc tutaj istotne znaczenie, bo nie można zapominać, że przedmiotowe zmiany trzeba nie tylko zaimplementować do systemów informatycznych, ale także odpowiednio przeszkolić pracowników realizujących obowiązki sprawozdawcze i informacyjne, jak i wdrożyć odpowiednie mechanizmy gromadzenia i przesyłania danych w obrębie poszczególnych podmiotów pozwalających na prawidłowe i terminowe wywiązanie się z obowiązków raportowych względem KNF’u.
Na koniec należy tylko dodać, że zgodnie z przepisem przejściowym zawartym w art. 62 ust. 2 ustawy nowelizującej, informacje, okresowe sprawozdania i bieżące informacje, o których mowa w zmienionych art. 222f, art. 225 ust. 1 oraz art. 231 (od 1 stycznia 2024 r. uchyla się jego ust. 2 nakazujący depozytariuszowi przesyłanie informacji o stwierdzonych naruszeniach przepisów prawa i statutu, bądź naruszeniu interesu uczestników funduszu, za pośrednictwem ESPI) Ustawy, dotyczące okresów oraz zdarzeń przypadających przed dniem 1 stycznia 2024 r. i nieprzekazane KNF’owi przed tym dniem, będzie należało sporządzić oraz przekazać na dotychczasowych zasadach.
Miejmy zatem nadzieję, że wprowadzane obecnie zmiany ułatwią funkcjonowanie TFI oraz funduszy inwestycyjnych. Z pewnością należy docenić odejście od papierowej formy przekazywanych informacji o utworzeniu funduszy, wydaniu certyfikatów inwestorom czy o zmianie statutów funduszy, która to zmiana tak naprawdę powinna już dawno zostać wprowadzona – oszczędzone zostaną lasy, a jednocześnie KNF zawsze ma możliwość w trybie nadzorczym wystąpienia o przekazanie mu oryginałów wszystkich dokumentów związanych z działalnością funduszy inwestycyjnych. Pozytywnie też należy ocenić zmiany w zakresie elektronicznych form komunikacji na linii fundusz – jego uczestnicy. Natomiast na ocenę zmian w zakresie obowiązków sprawozdawczych przyjdzie nam jednak jeszcze chwilę poczekać, co najmniej do opublikowania projektu nowego rozporządzenia w sprawie okresowych sprawozdań i bieżących informacji, o czym będziemy niezwłocznie Państwa informować.